Καιρός-Κλίμα-Κλιματική Αλλαγή-Ακραία Καιρικά Φαινόμενα και Κατάρρευση Πολιτισμών

Ο καιρός  αναφέρεται στις ατμοσφαιρικές συνθήκες(πίεση, θερµοκρασία, υγρασία, βροχό-
πτωση, άνεµος) που επικρατούν σε μια περιοχή  για μικρό διάστημα, ενώ κλίμα  λέμε το μέσο όρο  των  καιρικών συνθηκών , ο καιρός που επικρατεί για µια µεγάλη περίοδο (συνήθως 30 χρόνια ή και περισσότερο) σε µια συγκεκριµένη περιοχή. 
Το κλίµα ενός τόπου εξαρτάται από την απόσταση του από τον Ισηµερινό, τη θάλασσα και από το υψόµετρο στο οποίο βρίσκεται.  Το κλίμα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον καιρό. 

Το παγκόσμιο κλίμα διαμορφώνουν:

Εξωτερικά αίτια:

Ηλιακή δραστηριότητα ,  Τροχιά της γης, Μετεωρίτες

Εσωτερικά αίτια (Φυσικά )

Εκρήξεις ηφαιστείων , ανάδραση, απρόβλεπτα φυσικά φαινόμενα ,όπως το Ελ Νίνιο

Εσωτερικά αίτια ( Ανθρωπογενή )

 Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου , Σωματίδια / σύννεφα, Εξαφάνιση των δασών, διάβρωση 

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

Ειδικά για το φαινόμενο του Θερμοκηπίου αναφέρουμε τα εξής:

 Πολλοί  έχουν ταυτίσει το φαινόμενο του θερμοκηπίου με την κλιματική αλλαγή.  Η αλήθεια είναι ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα φυσικό φαινόμενο με ευεργετικά αποτελέσματα στο κλίμα της γης. Η απειλή προέρχεται από την υπερβολή του φαινομένου η οποία οφείλεται στις ανθρωπογενείς εκπομπές ρύπων. 

Η Γή, όπως είναι γνωστό, περιβάλλεται από την ατμόσφαιρά της, εξασφαλίζει δε τις ενεργειακές της ανάγκες από τον ζωοδότη Ήλιο, ο οποίος και την ακτινοβολεί συνεχώς. Μέρος αυτής της ακτινοβολίας κατακρατείται από την Γή ενώ το υπόλοιπο επιστρέφει στο διάστημα. Όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα μόνο το 51% της ηλιακής ακτινοβολίας απορροφάται από την επιφάνεια της Γής και χρησιμοποιείται για την θέρμανση της επιφάνειας και της χαμηλότερης ατμόσφαιρας, για την τήξη των πάγων ή του χιονιού, την εξάτμιση των υδάτων και την πρόκληση της φωτοσυνθέσεως στα φυτά. Από το υπόλοιπο 49%, το 4% ανακλάται από την επιφάνεια και επιστρέφει προς το διάστημα, το 26 % ανακλάται πίσω από τά νέφη και τά σωματίδια της ατμόσφαιρας και το 19 % απορροφάται από τά ατμοσφαιρικά αέρια, σωματίδια και νέφη.  

 

 Η Γη διατηρεί την θερµοκρασία της χάρη στην  «κουβέρτα» από αέρια του θερµοκηπίου που αιχµαλωτίζουν κοντά στην επιφάνεια της Γης θερµότητα που αλλιώς θα απελευθερωνόταν στο διάστηµα. Με αυτόν τον τρόπο η «κουβέρτα» αερίων λειτουργεί σαν ένα θερµοκήπιο, κάνοντας τη Γη ένα πιο ζεστό µέρος – χωρίς αυτήν την «κουβέρτα» η µέση παγκόσµια θερµοκρασία θα ήταν περισσότερο από 30°C ψυχρότερη από ότι τώρα. Το φαινόµενο του θερµοκηπίου είναι ένα φυσικό φαινόµενο που είναι ζωτικής σηµασίας για την ύπαρξη ζωής στη Γη.

ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΤΙΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ

Τήν μεγαλύτερη συνεισφορά στό φαινόμενο Θερμοκηπίου έχουν κατά σειρά οι υδρατμοί, τό διοξείδιο τού άνθρακος καί τά νέφη, πού δέν προέρχονται κατ' ανάγκη απ΄τίς ανθρώπινες δραστηριότητες. Συνεπώς τό φαινόμενο θερμοκηπίου είναι φυσικό φαινόμενο. Βεβαίως οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ως αποτέλεσμα τήν αύξηση τής συγκέντρωσης τών φυσικών αερίων τού θερμοκηπίου καθώς καί τήν έκλυση νέων ιχνοστοιχείων, όπως τούς χλωροφθοράνθρακες, αυξάνοντας έτσι τούς απορροφητές τής γήινης ακτινοβολίας καί μειώνοντας τήν εκπομπή της πρός τό διάστημα. Τελικά αυξάνει η διαθέσιμη ενέργεια στό σύστημα γήινη επιφάνεια - ατμόσφαιρα μέ συνέπεια τήν αύξηση τής επιφανειακής θερμοκρασίας. Δηλαδή οι ανθρώπινες δραστηριότητες, ενισχύουν τό φαινόμενο θερμοκηπίου, δέν τό προκαλούν.
Ο κ. Ζερεφός τονίζει: η διαφορά των αλλαγών που γίνονται από τον άνθρωπο από τις αλλαγές της φύσης είναι ότι η ανθρώπινη παρέμβαση οδηγεί σε μονότονη αλλά και ραγδαία αποσταθεροποίηση.

Αντίθετα, οι φυσικές κλιματικές αλλαγές, παρουσιάζουν γενικά μακροχρόνιες διακυμάνσεις. Η ανθρώπινη παρέμβαση στη σύσταση της ατμόσφαιρας είναι θεαματική. Μέσα σε 30 χρόνια ο άνθρωπος κατέστρεψε τόσο όζον όσο έκανε η φύση να παραγάγει σε 2 δισεκατομμύρια χρόνια.

Μέσα στα ίδια 30 χρόνια ο άνθρωπος αύξησε περίπου κατά 30% τα αέρια του θερμοκηπίου δημιουργώντας σωρεία προβλημάτων, όπως όξινη βροχή, τοπικές αλλαγές στις μεγαλουπόλεις, προβλήματα τα οποία η φύση δεν δημιουργεί.

Η μέση θερμοκρασία στην επιφάνεια της Γης, τα τελευταία 1.000 χρόνια χαρακτηρίσθηκε από ακανόνιστη αλλά σταθερή ψύξη, αλλά ακολούθησε μία "έντονη" θέρμανση στη διάρκεια των τελευταίων 100 χρόνων, ίση περίπου με μισό βαθμό Κελσίου.

Μάλιστα, στα τελευταία 10 χρόνια, σημειώθηκαν τα 4 θερμότερα χρόνια από το 1860 που υπάρχουν μετρήσεις.

Η συσσώρευση κυρίως διοξειδίου τού άνθρακα στήν ατμόσφαιρα πραγματοποιείται από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης τον 18ο αιώνα. Ο Arrhenius τον επόμενο αιώνα μάλιστα συνέδεσε την αύξηση του διοξειδίου τού άνθρακα με την θέρμανση του πλανήτη. 

Η διαδικασία αύξησης της θερµοκρασίας αναφέρεται συνήθως ως «υπερθέρµανση του πλανήτη» και το συνολικό αποτέλεσµα είναι γνωστό ως κλιµατικές αλλαγές. 

Το διοξείδιο του άνθρακα είναι  βασικός συντελεστής των κλιµατικών αλλαγών. Η ποσότητα του CO² έχει αυξηθεί κατά 30% τα τελευταία 200 χρόνια, λόγω αλλαγών στη χρήση γης και στην αποδασοποίηση, την καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικών αερίων σε αυτοκίνητα, κλπ. Με τους ίδιους ρυθμούς αναμένεται να διπλασιασθεί τον 21o αιώνα.
Κάθε φορά που ανάβουµε ένα φως, χρησιµοποιούµε τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, βλέπουµε τηλεόραση ή ταξιδεύουµε µε οποιοδήποτε µηχανοκίνητο µέσο, δηµιουργούµε διοξείδιο του άνθρακα. Όσο αυξάνουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες, οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερµοκηπίου – ιδιαίτερα του διοξειδίου του άνθρακα, αλλά και του µεθανίου και του οξειδίου του αζώτου – αναπτύσσονται σταδιακά στην ατµόσφαιρα. Περίπου τα δύο τρίτα της ρύπανσης  µε αέρια του θερµοκηπίου προέρχεται από το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέµπεται κατά την καύση ορυκτών καυσίµων όπως το κάρβουνο, το πετρέλαιο και η βενζίνη. 

Οι δύο βασικές πηγές διοξειδίου του άνθρακα είναι τώρα η ενέργεια και οι µεταφορές.

Προβλεπόμενες κλιματικές αλλαγές

 

Όπως μας επισημαίνει ο κ. Ζερεφός,  εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ δείχνουν ότι θα πρέπει να αναμένουμε ευρύτερη μεταβλητότητα στο κλίμα και στην Ελλάδα αλλά και σε όλη τη γη.

Αιτία είναι η μετάβαση σε μία θερμότερη κλιματική περίοδο. Μία μετάβαση που όπως δηλώνει ο κ. Ζερεφός δεν προβλέπεται να γίνει ομαλά αλλά θα χαρακτηριστεί από μεγάλες διακυμάνσεις των καιρικών συστημάτων.

Από την πλευρά του, ο Προϊστάμενος Μετεωρολογίας του Κέντρου Μετεωρολογικών Εφαρμογών ΕΛ.Γ.Α, Μιχάλης Σιούτας παραθέτει στοιχεία για τις επερχόμενες κλιματικές αλλαγές εφόσον διατηρηθεί ο ίδιος ρυθμός αύξησης της θερμοκρασίας. "Στα επόμενα 100 χρόνια, η αναμενόμενη μέση αύξηση στην επιφάνεια της Γης θα είναι από 1 μέχρι 3.5 βαθμούς Κελσίου"

Την ίδια περίοδο, προβλέπεται επίσης άνοδος της στάθμης των θαλασσών, από 15 μέχρι 95 εκ. Αλλά και ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες αλλά και ξηρασίες που αναμένεται να αυξηθούν τόσο σε συχνότητα όσο και σε διάρκεια. 

Το μέλλον για την Ελλάδα επιφυλάσσει ζέστη και λιγότερες βροχές. Σε αυτό το συμπέρασμα συγκλίνουν οι εκτιμήσεις της επιστημονικής κοινότητας για τις αλλαγές που πρόκειται να υποστεί το κλίμα της Ελλάδας, οι οποίες αναμένεται να γίνουν ορατές μέσα στις επόμενες δεκαετίες, με πιθανολογούμενη κορύφωση τους μέχρι το 2100.

Το γνωστό εύκρατο μεσογειακό κλίμα της χώρας μας με τους ήπιους, βροχερούς χειμώνες και τα σχετικώς θερμά και ξηρά καλοκαίρια θα αποκλίνει προς μια θερμότερη και περισσότερο ξηρή εκδοχή.

Τα καταγραφέντα στοιχεία δείχνουν τριπλασιασμό της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων, μέσα στα τελευταία τριάντα χρόνια και αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, ιδιαιτέρως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, από τις αρχές της δεκαετίας του '90 και μετά, με το καλοκαίρι του 1999(βομβαρδισμοί στην γειτονική Σερβία την άνοιξη του '99) να λαμβάνει τον τίτλο του θερμότερου καλοκαιριού του 20ου αιώνα.

Ένα άλλο ζήτημα είναι οι βροχοπτώσεις. Αν και οι υπάρχουσες επιστημονικές αναφορές είναι αρκετές φορές αντικρουόμενες, το γενικό συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί είναι ότι αναμένεται σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι περιοχές που θα επηρεαστούν εντονότερα θα είναι αυτές της Ανατολικής και Νότιας Ελλάδας, ιδιαίτερα στην Αττική, τη Θεσσαλία, τη Θεσσαλονίκη και την Ανατολική Πελοπόννησο. 

Γενικότερα για τη στάθμη της θάλασσας οι επιστήμονες προβλέπουν άνοδο των υδάτων κατά πέντε εκατοστά ανά δεκαετία, με την περιοχή της Θεσσαλονίκης να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πλέον "ευάλωτες" της Μεσογείου.

Οι επιπτώσεις που απορρέουν από τυχόν κλιματικές μεταβολές είναι πολλές και ποικίλες, επηρεάζοντας ζωτικούς τομείς του περιβάλλοντος, της κοινωνίας και της οικονομίας.

Για παράδειγμα η ξηρασία και η άνοδος της θερµοκρασίας θα οδηγήσουν σε προβλήµατα λειψυδρίας, υποβάθµισης της ποιότητας του νερού, αλλά και στις αποδόσεις των αγροτικών καλλιεργειών. Η άνοδος του επιπέδου της θάλασσας θα επιφέρει καταστροφές στις παραγωγικές δραστηριότητες σε παράκτιες περιοχές.Πολλοί ερευνητές επισηµαίνουν την αλλαγή του βιολογικού ρολογιού των ζώων και των φυτών, εξαιτίας των αλλαγών στις κλιµατολογικές συνθήκες. Και φυσικά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η επίδραση στην ανθρώπινη υγεία. 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ  ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΕΧΟΥΝ ΔΙΑΤΥΠΩΘΕΙ ΤΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: 

1ο Συμπέρασμα: Οι κλιματικές μεταβολές έχουν συμβεί κατά το γεωλογικό, προϊστορικό και ιστορικό παρελθόν και  δεν συμβαίνουν για πρώτη φορά .

   2ο Συμπέρασμα: Παρατηρείται μια περιοδικότητα στις κλιματικές μεταβολές, επιστημονικά 

                                τεκμηριωμένη.

   3ο Συμπέρασμα: Η  περιοδικότητα των κλιματικών αλλαγών  μπορεί να είναι μικρής ή 

                                μεγαλύτερης διάρκειας.

Παλαιότερες  απόψεις για την περιοδικότητα:

Μέχρι πριν μερικές 10ετίες δεχόμασταν

4 παγετώδεις περιόδους, κατά τα τελευταία 2.000.000  έτη περίπου (Τεταρτογενές) και

4 μεσοπαγετώδεις περιόδους.

Σήμερα έχει διαπιστωθεί  ότι πέραν αυτών υπήρξαν και άλλες  περίοδοι κλιματικών αλλαγών, όπως:

Κύκλοι των 400.000 ετών ,   των 100.000 ετών και   των   10.000 ετών

Μικρότερες περίοδοι, των  500 ετών και

Περίοδοι 100-150 ετών (ψευδοκύκλοι)

Η απότομη αλλαγή του κλίματος μπορεί να εμφανιστεί μέσα σε δεκαετίες ή σε αιώνες.

Και τα δύο είναι απότομα γεγονότα, επειδή είναι γρήγορα σχετικά με την αιτία.

Πολύ σημαντική στην εξέλιξη του ανθρώπου θεωρείται η μικρής διάρκειας παγετώδης εποχή που σημειώθηκε πριν από 12500-11400 χρόνια (Νεώτερη Δρυάδα ). Σε μια  σύντομη περίοδο, που διήρκησε περίπου έναν αιώνα, οι θερμοκρασίες στο μεγαλύτερο μέρος του βόρειου ημισφαιρίου, επέστρεψαν γρήγορα σε σχεδόν παγετωνικές συνθήκες και  ανέβηκαν πάλι με ταχείς ρυθμούς.

Η περίοδος αυτή  ονομάστηκε Νεώτερη Δρυάδα (από ένα μικρό αρκτικό λουλούδι).

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ  ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ   

Το κλίμα έχει διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ο αρχαίος πολιτισμός των MAYA αναπτύχθηκε σε μία τεράστια περιοχή της Κεντρικής Αμερικής μεταξύ 4.600 - 800 (π.α.σ.).Μετά από μια περίοδο ακμής από το 1400-1200 (π.α.σ.),  ο πολιτισμός κατέρρευσε.

Τα στοιχεία  δείχνουν ότι το ξεκίνημα  μιας  απότομης και έντονης ξηρασίας , αντιστοιχεί με την κατάρρευση του κλασικού πολιτισμού τους. 

Μέση Ανατολή  και Μεσόγειος

 

Πολλοί αρχαίοι πολιτισμοί σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο έφθασαν στην οικονομική ακμή  τους  περίπου στο 4.300 (π.α.σ.).

qΌμως, πριν το 4.200 (π.α.σ.),  ένα καταστροφικό γεγονός ξηρασίας και πτώσης θερμοκρασίας, συνέβαλε στην  εγκατάλειψη των περιοχών και την μετακίνηση των πληθυσμών  σε περιοχές με περισσότερο ευνοϊκό κλίμα. 

qΣτη νότια Μεσοποταμία, ένα μεγάλο μέρος της περιόδου Late Uruk, κατέρρευσε ξαφνικά περίπου 5.200-5.000 (π. α.σ.).

qΠαλαιοκλιματολογικά στοιχεία  δείχνουν ότι μια σοβαρή, πολλών-δεκαετιών ξηρασία συνέβαλε σε αυτήν την κατάρρευση.

Στην τελευταία παγετώδη τα όρια των παγετώνων κάλυπταν όλη σχεδόν την Ευρώπη!

Το κλίμα είναι αυτό που ευνόησε την δημιουργία πολιτισμού στην Ανατολική Μεσόγειο! 

Ιστορικά γεγονότα, όπως η Γαλλική επανάσταση και η ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας, κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, συνδέονται με  μικρές  κλιματικές αλλαγές.

 

Πηγές: α)Υλικό που δόθηκε από το Κ.Π.Ε. Συλίδας 

            β) kairoskaiperivallon.blogspot.com (Stavros Dafis )
            γ)  http://www.ert.gr/afieromata/clima/